آشنایی با تجهیزات دندانپزشکی

این مطلب صرفا برای آشنایی کلی با تجهیزات و لوازم دندانپزشکی می باشد زیرا تجهیزات دندانپزشکی طیف وسیعی از رشته مهندسی پزشکی را دربر میگیرد.

بطور کلی تجهیزات دندانپزشکی به اجزای زیر تقسیم می شوند:
۱) یونیت و صندلی
۲) کمپرسور
۳) آمالگاماتور
۴) کاویترون (دستگاه جرم گیری دندان)
۵) لایت کیور (نور سرد)
۶) اینسترومنت ها (شامل: توربین – ایرموتور – میکرو موتور –  پوآر – آب و هوا – هندپیس – آنگل – ایر اسکلر)
۷) استریلیزاتور
۸) رادیولوژی (تک دندان)
۹) ساکشن ها
۱۰) موتور آویز
۱۱) تابوره
و …

یونیت
هر یونیت از چهار قسمت تشکیل شده است:
۱) صندلی
۲) جعبه باکس
۳) چراغ روشن
۴) کراشوار (لیوان پرکن- دستشویی و ساکشن)

 

صندلی
از نظر ساختار و فیزیک تولید صندلی ها در سه تایپ Z – X – U یا I تقسیم بندی می شوند.
بیشتر کارخانجات به دلیل آسان بودن تولید از روش اول استفاده می کنند.
بعضی از کارخانجات نیز به این دلیل که قدرت و استحکام صندلی در نوع دوم بیشتر است از این فیزیک برای تولید استفاده می کنند.
هر صندلی دارای دو موتور می باشد.
یک موتور برای قسمت نشیمن گاه و بالا و پائین کردن و موتور دیگر جهت جابجایی پشتی مورد استفاده قرار می گیرد.
برای راحتی کار دندانپزشک علاوه بر قابلیت انتخاب position های مختلف،
دو mode در صندلی ها به نام های Zero position  و Over position  پیش بینی می شود.
Zero position حالتی است که صندلی به پائین ترین حالت خود رسیده و پشتی نیز به حالت ۹۰ درجه برمی گردد
و Over position  نیز حالتی است که صندلی به بالاترین ارتفاع و پشتی نیز به حالت خوابیده یا ۱۸۰ درجه نسبت به نشیمن گاه می رسد.

 

 

کاویترون (دستگاه جرم گیری دندان)
از این دستگاه برای از بین بردن پلاک ها و لکه های ناشی از فعالیت باکتری ها تشکیل شده بر روی دندان توسط اولتراسونیک استفاده می شود.
خونریزی کمتر، قدرت تاثیر بالا، و تقریبا آسیب رسانی پائین به دندان را می توان از فاکتورهای برتر استفاده از این دستگاه در مقایسه با دیگر روش های جرمگیری نام برد.
بنابراین Ultrasonic Scaler را می توان یکی از روش های مفید در جهت پیشگیری و درمان بیماری های دندان دانست.

کلیه دستگاههای جرم گیری از قسمتهای زیر تشکیل شده :
۱- جعبه اصلی که داخل آن مدار الکترونیکی قرار دارد و در جلوی آن کلیدهای کنترل جریان آب و هوا و نیز خاموش و روشن قرار دارد.
۲- هندپیس که از طریق کابل به دستگاه اتصال دارد.
۳- پدال که دارای کابل بلندی است و انتهای آن با یک فیش و یا بطور مستقیم به دستگاه متصل می شود.
۴- سیم دوشاخه برای اتصال به برق ۲۲۰ ولت شهری
۵- شیلنگ آب که مستقیماً یا بوسیله فیش به دستگاه متصل می شود.

هندپیس از یک محفظه مناسب برای نصب قلم ساخته شده است و آب از طریق یک کابل نازک به نوک قلم می رود و تمام محفظه هندپیس را پر می کند. باید توجه داشت که به علت گرم شدن قلم، هیچ گاه بدون آب از دستگاه استفاده نمی شود.

لایت کیور:
برای استریل نمودن قلم هیچ گاه نباید نوک قلم را مستقیماً برابر حرارت خشک قرارداد.
برای این کار باید از اتوکلاو یا مواد استریل کننده استفاده شود.

 

اجزاء داخلی دستگاه لایت کیور :
۱- برد الکترونیکی کنترل جریان نور
۲- ترانس تبدیل ولتاژ
۳- لامپ هالوژنیک
۴- کابل یا شیلنگ هدایت نور
۵- هندپیس
۶- رفکلتور
۷- کلیدهای خاموش و روشن دستگاه
۸- سوئیچ های سیگنال

سیستم کار لایت کیور
کار این دستگاه برای پلیمریزاسیون است و این امر به خاطر لامپ کوارتز ۷۵ وات پرقدرتی است که درون محفظه رفلکتور (منعکس کننده نور) می باشد.
کلیدها با دقت بالا، زمان انفجار یا تخلیه انرژی را کنترل می کنند و رفلکتور دسته های انرژی را از مسیر هدایت نور عبور می دهد.
سیبک هایی وجود دارند که می توان با زمانهای ۲۰ تا ۴۰ ثانیه انفجار دائم (تخلیه انرژی بصورت دائم) را انتخاب کرد.

روی دسته سوئیچ هایی وجود دارد که تنظیمات زمان انفجار را انجام می دهند و توسط این سوئیچ ها امکان توقف پلیمریزاسیون در هر زمان ممکن می باشد.
هندپیس توسط یک لایه با قدرت حرارتی بالا محافظت می شود و در استفاده های طولانی مدت، توسط یک فن پرقدرت بطور اتوماتیک خنک می شود.
مسیر هدایت نور تا ۳۶۰ درجه قابل تنظیم است و این عمل باعث می شود که بتوانیم استفاده دقیق نور را عملی سازیم.
کلیه مسیرهای نور را میتوان بوسیله اتوکلاو و یا استریلیزاسیون خنک استریل کرد.
در هنگام کار با این وسیله عینک رنگی برای محافظت چشم در برابر  پلیمریزاسیون کامپورزیت لازم است.
Colto Lux II دارای هندپیس ۲۲۰ گرمی می باشد که حاوی مسیر هدایت نور شیشه ای استاندارد می باشد.
این شیشه ها درون محفظه با زاویه های ۴۵ درجه طوری تعبیه شده اند که نور را از لامپ گرفته و بوسیله انعکاس آن را به سر محفظه هدایت می کنند.
البته در این نوع خاص از دستگاه لامپ هالوژن درون هد طوری جایگزین شده که نیازی به مسیر هدایت شیشه ای نور ندارد و مسیر دوم، مسیر هدایت فلزی نور برای مصارف عمومی می باشد.
این سیستم های فلزی طوری قرار گرفته اند که می توان در موارد خاص نیز استفاده کرد.
بطور مثال برای پلیمریزاسیون قسمت های فاشیال، لینگوال، پالاتال، اکلوزال یا پروگزیمال پرکردگی ها.
این دستگاه برای کارهای تخصصی مورد استفاده قرار می گیرد و مسیرهای هدایت نور ویژه بصورت اطلاعات دستوری زیر کاربرد دارد:
۱- شماره ۱۹۸۱ و ۱۹۸۰ با قطر ۸mm میلی متر نوع استاندارد
۲- شماره ۱۹۸۲ با قطر ۱۳mm میلی متر برای قسمت فاشیال
۳- شماره ۱۹۸۳ با قطر ۵mm میلی متر برای قسمت لینگوال با پالاتلل
۴- شماره ۱۹۸۴ با قطر ۸mm میلی متر برای قسمت اکلوزال
۵- شماره ۱۹۸۵ با قطر ۵mm میلی متر برای پروکزیمال
۶- شماره ۱۹۸۶ با قطر ۵mm میلی متر نوع
۷- شماره ۱۹۸۸ با قطر ۸mm میلی متر نوع یونیورسال
۸- شماره ۱۹۸۸ عینک حفاظت رنگی

 

تجهیزات دندانپزشکی پرتابل (قابل حمل)
امروزه شاید کمتر کسی وجود داشته باشد که تجربه استفاده از وسایل همراهی همانند موبایل را نداشته و به مزایای استفاده از آن در شرایط مختلف واقف نباشد.
در دنیای امروز وسایلی از این دست با همه مشکلاتشان، جزئی از زندگی انسان شده اند و روز به روز نیاز به انها بیشتر احساس می گردد.
با این مقدمه می توان استفاده از سایر امکانات موجود در محیط اطرافمان را که به گونه ای با حرفه ما ارتباط تنگاتنگی دارند،
در کنار خود و به عنوان یک همراه همیشگی در همه جا تصور نمود تا در آینده ای نه چندان دور لزوم استفاده از آنها نیز همانند
سایر وسایلی که شاید فکر آن نمی رفت که روزی اینگونه مورد استفاده قرار گیرند، احساس گردد.‏
تجهیزات دندانپزشکی پرتابل، تجهیزاتی قابل حمل و با قابلیت های خاص هستند و امکان استفاده از آنها در شرایط مختلف وجود خواهد داشت.
به علت اینکه در اکثر موارد اینگونه تجهیزات کم حجم و در ابعاد کوچک ساخته می شوند،
شاید این باور اشتباه وجود داشته باشد که کارائی و راندمان آن ها نیز به همان نسبت کم بوده و عملا در بسیاری از موارد هیچ کاربرد خاصی ندارند،
در حالی که استفاده کنندگان از این تجهیزات، هیچ گونه کمبودی را در هنگام کار با این دستگاه ها احساس نمی کنند.
به عبارت دیگر به همان اندازه که می توان یک یونیت دندانپزشکی را کامل و با تمام امکانات تهیه کرد، این مجموعه قابل حمل را نیز می توان با تمام امکانات تجهیز نمود. ‏
تجهیزات دندانپزشکی پرتابل به سادگی باز شده و آماده برای کار می شوند و در پایان کار نیز به همان سادگی جمع شده و جهت استفاده مجدد، از نقطه ای به نقطه دیگر انتقال می یابند.
توسط این تجهیزات می توان در مدت زمان کمی، یک اتاق ساده و معمولی را به یک محیط مناسب و حرفه ای برای دندانپزشک تبدیل نمود.
انتخاب انواع مختلف و سطح دسترسی به امکانات بیشتر در اختیار دندانپزشک بوده و متناسب با نیاز کاری خود، می تواند یک مجموعه مناسب را تهیه نماید.

وسایل متداول و معمول مورد استفاده در اینگونه مجموعه ها در زیر آورده شده است:‏
– لامپ دندانپزشکی
– انواع هندپیس دندانپزشکی
– کراشوار (شامل لیوان، کاسه و ساکشن)
– توربین هوا (از مهمترین وسایل دندانپزشکی ترمیمی)
– میکروموتورها
– جعبه ای شامل انواع مواد مورد استفاده در جراحی دندان ها
– منبع تامین کننده آب

لازم به ذکر می باشد که انواع دیگری از دستـگاه ها و وسایل  مورد نیاز  همـانند دستگاه  تصویـربـرداری  دنـدان (Portable X-Ray System)

 

مانیتور دندانپزشکی ‏‎(LCD Monitoring System)‎‏
و همچنین تخت دندانپزشکی و تجهیزات مشابه نیز ارائه می شوند که در صورت نیاز می توانند به این مجموعه اضافه گردند. ‏
کلیه استانداردهای لازم جهت ساخت اینگونه تجهیزات همانند ساخت سایر ملزومات دندانپزشکی رعایت شده و علاوه بر آن اقدامات لازم جهت محافظت از آنها در هنگام جابجایی در طراحی ها لحاظ شده است.
به عنوان مثال استفاده از موادی در ساخت بدنه که ضمن داشتن مقاومت زیاد در مقابل ضربات، از وزن کمی برخوردار باشند.
همچنین به منظور حمل راحت، از چرخ های با استحکام بالا و در عین حال با اندازه مناسب و با قابلیت جمع شدن و قفل شدن برای مواقعی که امکان حرکت های احتمالی ناخواسته وجود دارد، استفاده می گردد.‏

 

دستگاه تصویربرداری پرتابل
مشخصاتی کاملا مشابه با انواع متداول مورد استفاده در مطب دارد و در آن تنها از پایه چرخدار مناسب و حتی الامکان با لرزش کمتر به منظور جا بجایی با امنیت بالاتر استفاده شده است.
قابلیت تغییر زاویه و موقعیت تیوب ‏X-Ray‏ جهت استفاده برای بیمارانی که بر روی صندلی، ویلچر و یا تخت قرار دارند، از دیگر مشخصه های این دستگاه پرتابل است .
در برخی از انواع این سیستم ها ، از یک دوربین داخل دهانـی (Intraoral Camera‎‏) برای عکسبرداری از محیط داخل دهانی بر روی پایه دستگاه تصویربرداری استفاده می گردد.
مانیتورهای قابل نصب بر روی انواع یونیت های دندانپزشکی که امروزه استفاده از آنها در مقایسه با گذشته بیشتر شده است،
در ابعاد کوچک تر به منظور جلوگیری از افزایش حجم مجموعه دستگاه های قابل حمل، قرار داده شده است.
بدین ترتیب تصویر برداری از محیط داخل دهانی و مشاهده این تصاویر با بزرگنمایی مناسب توسط اینگونه سیستم ها قابل انجام خواهد بود.
تخت های دندان پزشکی برحسب تعداد حرکاتشان بسیار متفاوت هستند.
در حالت ایده آل تخت باید دارای قابلیت های زیر باشد :‏

– تغییر ارتفاع
– امکان تنظیم پشتی
– تنظیم ارتفاع زاویه زیر سری ‏

قدرت حرکت پشتی و قسمت پایی که سعی شده اکثر این موارد در ساخت تخت های قابل حمل رعایت گردد.
به علاوه همانطور که عنوان شد، همانند ساخت بدنه، در ساخت تخت ها نیز از مواد با استحکام بالا و وزن کم استفاده می شود. ‏
بر طبق استانداردهای موجود، محل محور صندلی باید با محل محور چرخشی مفصل لگن بیمار انطباق داشته باشد که این مسئله در تخت های پرتابل رعایت می گردد.‏

برای به حرکت در آوردن تخت دندانپزشکی در مطب از دو روش معمول استفاده می گردد:‏
– جک های پیچی (‏Screw lift‏)‏
– جک های هیدرولیکی (‏Hydraulic lift‏)
البته قراردادن اینگونه جک ها در تخت های پرتابل مرسوم و متداول نبوده و برای به حرکت درآوردن تخت، از اهرم های دستی استفاده می گردد.
دلیل اصلی آن وزن زیاد جک ها و به دنبال آن عدم امکان جابجایی آنها است. ‏
همچنین تخت های با قابلیت برنامه ریزی حرکات نیز در یونیت های دندانپزشکی به چشم می خورد که در انواع قابل حمل آن وجود ندارد.
تخت دندانپزشکی شاید تنها تفاوت این مجموعه قابل حمل با انواع مورد استفاده آن در مطب باشد.‏
جهت انجام اعمال دندانپزشکی، وجود نور مناسب الزامی است که اهمیت وجود لامپ دندانپزشکی را حین انجام اعمال جراحی دندان مشخص می سازد.

در ساخت اینگونه لامپ ها نکاتی به شرح زیر مد نظر است: ‏‏
– نور تابانده شده در فضای دهان باید دارای روشنایی یکنواخت با نور سرد باشد. ‏
‏- بهترین نور برای فضای دهان نور ساطع شده از لامپ های کوارتز – هالوژن است.
– قابلیت تغییر در میزان روشنایی (که از مزایای لامپ های دندانپزشکی به حساب می آید)

در لامپ های قابل حمل چنین نکاتی لحاظ شده است و از محافظ های مناسب برای جلوگیری از ضرباتی که ممکن است منجر به صدمه دیدن و یا سوختن این لامپ ها شود، استفاده شده است.‏
 یونیت های حامل وسایل تراش نیز یکی از انواع یونیت هاست که ابزار های موتوری را در اختیار پزشک قرار می دهد و حداقل دارای یک توربین هوا، میکروموتور و سرنگ سه گانه است.‏
تمام موارد ذکر شده، قابل اضافه نمودن به انواع سیستم های دندانپزشکی قابل حمل خواهند بود؛
به استثنای تجهیزات ثابتی که بر روی این گونه مجموعه های پرتابل عرضه می گردد.
انتخاب سایر وسایل، بسته به نیاز دندانپزشک و انتخاب او صورت خواهد گرفت.